Używanie złota oraz innych metali jako środka płatniczego było powszechne już w początkach formowania się pierwszych cywilizacji. Stanowiły one idealne zastępstwo dla handlu barterowego, ułatwiając wymianę dóbr, ustalając ich równowartość na rynku oraz pozwalały w łatwy sposób gromadzić majątek. To, ile warta była dana moneta, zależało w głównej mierze od jej wagi, stąd nazwy środków płatniczych pochodziły od nazewnictwa jednostek wagowych złota lub srebra. Przykładowo „funt szterling” wywodzący się z Wielkiej Brytanii przyjął nazwę od jednostki wagowej srebra. Podobnie sprawa wygląda z dolarem, ponieważ tak nazywano uncję srebra pod postacią monety wybijanej przez czeskiego hrabiego Schlicka w XVI wieku.

Z biegiem lat wprowadzono bimetalizm – do płatności stosowano tylko złoto i srebro przy stałych proporcjach wymiany. I tak dla przykładu w XIX-wiecznej Francji ustalonym stosunkiem wymiany złota do srebra było 1:15,5. Co ciekawe, w Wielkiej Brytanii bimetalizm panował tylko do roku 1717, za sprawą pomyłki. Sir Isaac Newton, wówczas kierujący Mennicą Królewską, ustalił stosunek wymiany złotych monet na srebrne na poziomie 1:21. Zgodnie z zasadami prawa Kopernika-Greshama, gdzie „zły” pieniądz wypiera „dobry”, zawyżona wartość złotych monet w Wielkiej Brytanii sprawiła, że były chętniej przechowywane niż wydawane. To skłoniło ludzi do wysyłania „dobrych” srebrnych za granicę, gdzie można było nabyć więcej złota niż w kraju. Wykupione złoto z kolei było używane do bicia monet, które służyły jako waluta do zakupu srebrnych. Te srebrne monety były następnie przesyłane za granicę w zamian za więcej złota, co utrzymywało się w cyklu. W wyniku tego procesu przez długi czas w Wielkiej Brytanii praktycznie nie wybijano srebrnych monet, a kraj przeszedł na faktyczny standard złota.

Wraz z przyjęciem złota i jako środka rozrachunkowego narodził się problem – nieporęczność w bezpośrednim posługiwaniu się monetami oraz ryzyko kradzieży podczas transportu owych monet, ale i na to znaleziono sposób. W miarę rozwoju banków zaczęto stosować banknoty (nazwa pochodząca od angielskiego bank notes), czyli poświadczenie o tym, że właściciel posiada daną ilość złota w sejfach banku.

Początkowo banki wystawiały banknoty o tej samej wartości, co posiadany depozyt, jednakże z czasem emitowano ich nieproporcjonalnie więcej, aby stosować je w ramach pożyczek dla klientów. Dlaczego tak robiono? Z prostej przyczyny – istniało potencjalnie niskie prawdopodobieństwo tego, że w jednym momencie wszyscy klienci przyjdą wypłacić swoje złoto, co mogłoby spowodować niewypłacalność banku. Wraz z postępem lat jedyną instytucją posiadającą prawo do emisji banknotów zostały banki centralne, nadając im status uznawanego prawnie środka płatniczego, co umacniało ich akceptację w transakcjach handlowych i sprawiało, że były zobowiązującymi dokumentami monetarnymi.

Od 1873 roku przyjęto międzynarodowy standard złota, w którym największe ówcześnie gospodarki przeszły z systemu bimetalicznego na złoto, zobowiązując się wymieniać swoją walutę na złoty kruszec. Przyjęcie i utrzymanie jednolitego układu monetarnego pobudziło handel międzynarodowy oraz inwestycje poprzez stabilizację cen na arenie międzynarodowej i ułatwienie zaciągania zagranicznych pożyczek. Tak przyjęty status quo utrzymywał się bez większych komplikacji do początku XX wieku.