Indeks Wiarygodności ekonomicznej Polski

Stop Loss. Take profit

Stop Loss. Take Profit

Indeks Wiarygodności Ekonomicznej Polski

„Indeks wiarygodności ekonomicznej Polski” powstał w ramach współpracy Europejskiego Kongresu Finansowego i Open Eyes Economy Summit. Zadebiutował 6 czerwca 2022 roku podczas Europejskiego Kongresu Finansowego w Sopocie, gdzie został zaprezentowany w wersji skróconej. Jego pełna wersja przedstawiona została natomiast podczas 7. edycji międzynarodowego kongresu OEES w Krakowie 23 listopada 2022 roku.

Indeks ten obejmuje siedem obszarów życia społecznego i gospodarczego: praworządność, swoboda działalności gospodarczej, wiarygodność finansów publicznych, stabilność systemu finansowego, ochrona i bezpieczeństwo pracy, respektowanie zobowiązań międzynarodowych. Na ich kanwie wyliczany jest współczynnik zmienności,
a później przeprowadzana jest analiza korelacji między wszystkimi wskaźnikami.

W artykule przytoczone zostaną przykładowe wskaźniki, które dadzą ogólny pogląd na sytuację Polski, natomiast całościowy raport indeksu znajduje się w publikacji Fundacji Gospodarki i Administracji Publicznej „Indeks Wiarygodności Ekonomicznej Polski”. Syntetyczny wynik analiz dla Polski przedstawiony został na rysunku nr 1.

*z racji dużej zmienności, zmienność wartości niektórych wskaźników w okresie pandemii COVID-19 oraz brakach w dostępności najbardziej aktualnych danych, przy obliczeniu indeksu przyjęto wspólny okres 2019–2021

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z OEES Raport, Indeks Wiarygodności Ekonomicznej Polski

Ppraworządność

W pierwszej dziedzinie – praworządności – pod uwagę wzięto cztery wymiary: legislację, sprawność, rządy prawa oraz merytokrację, przy czym każdy z nich miał taką samą wagę. W 2022 roku na przestrzeni zaledwie dziewięciu miesięcy przyjęto prawie 22 tysiące stron maszynopisu ustaw, umów międzynarodowych oraz rozporządzeń. Liczba ta jest na tyle duża, iż nie pozwala na pobieżne zapoznanie się z przepisami przez obywateli, ale także jest dużym obciążeniem dla prawników, którzy nie są w stanie nadążyć za zmieniającym się prawem. Wyliczono, iż gdyby ktoś chciał przeczytać wszystkie maszynopisy, musiałby poświęcić na tę czynność w każdy dzień swojej pracy 3 godziny i 46 minut.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Grant Thornton, barometrprawa.pl

Na przestrzeni analizowanych lat sukcesywnie zwiększa się projektów ustaw, dla których nie przeprowadzono konsultacji, co z kolei należy łączyć z nadużywaniem instytucji poselskiej inicjatywy ustawodawczej, gdyż w tym trybie nie są wymagane konsultacje społeczne. Obserwowane jest zjawisko zgłaszania projektów jako poselskich, choć w rzeczywistości stanowią one dokumentację rządową.

Swoboda działalności gospodarczej

Największą wagę dla obszaru swoboda działalności gospodarczej posiada łatwość prowadzenia działalności gospodarczej. Pozycja Polski w rankingu UE-28 w zakresie łatwości prowadzenia działalności gospodarczej została przedstawiona na poniższym rysunku.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Banku Światowego.

Pozycja Polski w rankingu Doing Business wydaje się dosyć stabilna, nie mniej jednak zauważalna jest tendencja wzrostowa w utrudnieniach w zakładaniu i prowadzeniu działalności gospodarczej w ostatnich pięciu analizowanych latach.

Wiarygodność finansów publicznych

Prawdą jest, że jeżeli zaufanie do państwa jest niskie, to zmniejsza się również zaufanie do samego systemu danin publicznych i wywiązywania się z obowiązków podatkowych. Co więcej, jeżeli finanse publiczne są nieprzejrzyste, naturalnie rosną wątpliwości co do efektywności wydatkowania pieniędzy publicznych. Na bazie indeksu międzynarodowej konkurencyjności Polska w 2021 roku uplasowała się na 36. miejscu na 37 państw OECD. Najgorzej oceniono skomplikowanie systemu, mimo że indeks ten został opublikowany jeszcze przed zmianami w ramach Polskiego Ładu.

Stabilność systemu finansowego

Dane dotyczące oprocentowania depozytów publikuje Narodowy Bank Polski, natomiast oprocentowanie realne uzyskano po uwzględnieniu wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych publikowanego przez Główny Urząd Statystyczny.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z NBP.

Głęboko ujemne realne oprocentowanie depozytów prowadzi do zagrożenia, iż gospodarstwa domowe będą wycofywać swoje depozyty z sektora bankowego i lokować swoje oszczędności w bardziej ryzykowne aktywa dostępne na rynku.

Ochrona i bezpieczeństwo pracy

Umowy na czas określony gwarantują poziom ochrony zatrudnienia, dlatego też ich duży udział na rynku pracy świadczy o niższym bezpieczeństwie i jest zjawiskiem niepożądanym. Jak można zaobserwować na wykresie, początkiem lat 2000. nastąpił dynamiczny wzrost udziału umów na czas określony. Rok 2014 przyniósł znaczną poprawę, co było efektem zmian prawnych, które zostały wdrożone po publicznej dyskusji na temat zatrudnienia na tzw. umowach śmieciowych.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Eurostat.

Respektowanie zobowiązań narodowych

Na wiarygodność Polski negatywnie wpływa fakt, iż Polska jest obok Węgier państwem członkowskim Unii Europejskiej, którego Krajowy Plan Odbudowy nie został zatwierdzony przez Komisję Europejską. Instytucja unijna uzasadniła tę decyzję problemami Polski z praworządnością i przedstawiła trzy podstawowe warunki tzw. kamienie milowe, tj. likwidacja instytucjonalna Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego, przywrócenie niezależności sądownictwu dyscyplinarnemu sędziów oraz przywrócenie do orzekania bezprawnie odsuniętych sędziów. Wydarzenia te stawiają Polskę w złym świetle na arenie międzynarodowej, co ma przełożenie na spadek wiarygodności ekonomicznej.

Co stanowi największe zagrożenie dla wiarygodności ekonomicznej Polski?

1. Brak przejrzystości zasad oraz naruszanie ich przy stanowieniu prawa (pomijanie konsultacji z interesariuszami, nadużywanie trybów szczególnych, naruszanie trybu wnoszenia i poziomu projektów ustaw).

2. Nieefektywny system stanowienia prawa skutkujący dużą zmiennością prowadzenia działalności gospodarczej.

3. Niestabilność, brak przewidywalności systemu podatkowego, brak szerokich konsultacji przy wprowadzaniu zmian, zbyt krótki czas na wprowadzenie zmian.

4. Brak powszechności rozwiązań zarządzania wiekiem i wspierania aktywności osób
w wieku okołoemerytalnym.

5. Postępująca degradacja środowiska i klimatu połączona z brakiem efektywnych uregulowań w kluczowych obszarach (np. energetyki cieplnej, polityki wodnej, odnawialnych źródeł energii).

6. Utrata zaufania do polskich sądów w europejskim systemie prawnym skutkująca kwestionowaniem za granicą wyroków polskich sądów.

Obecną sytuację Polski dosadnie podkreśla fakt, iż wiarygodność ekonomiczna Polski plasuje się niżej niż w przypadku Czech i Słowacji oraz na podobnym poziomie jak Węgry, kraju, którego wiarygodność w ostatnich latach uległa wyraźnemu obniżeniu. Aby wiarygodność naszego kraju mogła wzrosnąć, wymagany jest szereg zmian, praktycznie w każdym aspekcie życia społeczno-gospodarczego, co niewątpliwie jest ogromnym wyzwaniem i egzaminem dla naszej gospodarki.