Stop Loss. Take profit
Stop Loss. Take Profit
Od towarów do bitów - krótka historia systemów monetarnych
Kiedy ludzkość zaczęła łączyć się w większe grupy, powstała potrzeba uregulowania wymiany towarów. Gdy plemiona przerodziły się w społeczności miejskie, przestaliśmy traktować nasz majątek jako wspólny dobytek całej grupy i zaczęliśmy go wyceniać. W tym momencie stanęliśmy przed problemem znalezienia towaru, który będzie przedstawiał podobną wartość dla każdego człowieka i będzie mógł służyć do wyceny innych towarów. Czym był ten uniwersalny towar na przestrzeni dziejów i jak wpłynął na historię ludzkości? Tego dowiesz się w dzisiejszym artykule.
Na początku był barter
Gdy myślimy o pierwszych formach wymiany handlowej, to niemal od razu przed oczami pojawia się nam kuriozalna scena szewca wymieniającego uszyte przez siebie buty na bochen chleba, który przed chwilą upiekł lokalny piekarz. Co jednak stałoby się, gdyby nasz szewc chciał kupić chleb, a jedyny piekarz w osadzie uznałby, że trzecia para nowych butów w tym miesiącu nie jest mu potrzebna? Szewc miałby duży problem i musiałby poszukać innej osoby, która sprzedałaby mu chleb za jego buty albo wymienić się z kimś innym na przedmiot, który akurat jest potrzebny piekarzowi. Jak widać, taki system wymiany barterowej jest skrajnie niewydajnym sposobem na przepływ towarów w społeczeństwie. Wiedzieli to również ludzie żyjący w starożytności i dlatego wymian barterowych dokonywali głównie z wrogami lub obcymi, których mogli widzieć jeden raz w życiu.
W takim razie jak funkcjonowały społeczeństwa, w których nie istniała idea pieniądza? Opierały się one o dług lub tzw. kulturę darów. W przypadku systemu długów członkowie społeczności czuli moralny obowiązek odpłacić się za otrzymane przedmioty, jednak nikt nie wymagał natychmiastowej zapłaty. W takim modelu wspomniany na początku piekarz nie oczekiwałby od szewca zapłaty, za to szewc czułby obowiązek odpłacenia się za otrzymany chleb w momencie, gdy będzie w stanie zaoferować potrzebny mu przedmiot. Jednak wiele pierwotnych społeczeństw agrarnych funkcjonowało w tzw. kulturze darów, w której członkowie społeczności bezinteresownie dzielili się swoimi zasobami w celu poprawienia ogólnego dobrobytu. Co ciekawe, kultura darów jest nadal żywa chociażby w postaci oprogramowania open source.
Substytut pieniądza
W celu uproszczenia wymiany barterowej w starożytnych społeczeństwach pojawiały się towary, które były ogólnie akceptowanym środkiem płatniczym. Początkowo towarami, które służyły ludziom do płacenia były zboże i zwierzęta hodowlane. Spory wpływ na ustanowienie zboża walutą miały mezopotamskie świątynie, które pełniły rolę prymitywnych banków. Rolnicy mogli deponować w nich swoje zbiory, w zamian otrzymując pokwitowanie w formie glinianego żetonu, który mógł być używany do opłacania podatków lub innych długów w świątyni.
Jednak handel z obcokrajowcami wymagał formy pieniądza, która nie była powiązana z miejscowymi świątyniami. Potrzebny był pieniądz, który można było łatwo dzielić, transportować i posiadał podobną wartość w całym ówcześnie znanym świecie. Towarem, który spełniał te wszystkie 3 warunki był metal, w szczególności srebro i złoto. We wczesnej Mezopotamii świątynie (które finansowały i kontrolowały większość handlu zagranicznego) ustalały kursy wymiany między jęczmieniem a srebrem oraz innymi ważnymi towarami, co umożliwiało płatności w oparciu o każdy z nich. Umożliwiło to również szerokie stosowanie rachunkowości w zarządzaniu całą gospodarką, co doprowadziło do rozwoju pisma i tym samym zakończenia okresu zwanego współcześnie prehistorią.
Brązowe łopatki i srebrne dyski
Gdy mówimy o monetach, mamy przed oczami małe, metalowe przedmioty wykonane z metalu, jednak najstarsze “monety” odnalezione przez archeologów nie przypominają tych współczesnych. Wiek najstarszych wykopanych monet datuje się na ok. 3000 lat. Wykonano je w Chinach w okresie dynastii Zhou i miały postać małych noży lub łopatek wykonanych z brązu. Pierwsze wybite monety o współczesnych właściwościach pojawiły się niezależnie na terenie dzisiejszych Indii, Chin i miast wokół Morza Egejskiego w VII wieku p.n.e., jednak technika ich wytwarzania różniła się od siebie. Monety egejskie były podgrzewane, a następnie wybijano na nie insygnia. Monety indyjskie były zwyczajnymi metalowymi krążkami z wyciętymi otworami, natomiast monety chińskie były odlewanymi z brązu pierścieniami umożliwiającymi związanie ich razem. Różne formy i procesy metalurgiczne sugerują niezależne powstanie i rozwój monet w tych trzech miejscach świata.
Naukowcy twierdzą, że współczesne monety wywodzą się od monet, które zostały wynalezione w królestwie Lidii w Azji Mniejszej około VII wieku p.n.e., by następnie rozprzestrzenić się na całą Grecję w kolejnych wiekach. Były one wykonanymi ze złota, srebra lub brązu dyskami z wytłoczonymi po obu stronach symbolami. Podobnie jak w dzisiejszych czasach, po jednej ze stron znajdowała się często głowa człowieka.
Pierwszym władcą w basenie Morza Śródziemnego, który znany jest z oficjalnego ustalenia standardów wagi i pieniądza, był Fajdon. Użycie i eksport srebrnych monet, jak również opłacanie żołdu greckich żołnierzy w monetach, przyczyniło się do dominacji Imperium Ateńskiego w tym regionie w V wieku p.n.e. i napędziło rozwój myśli technologicznej, czyniąc Helladę głównym ośrodkiem siły w regionie morza śródziemnego.
Chińskie monety, od lewej: monety wuzhu z okresu dynsatii Han 206 p.n.e. – 220 n.e.
Moneta w kształcie łopaty z okresu wschodniej dynastii Zhou, 771 – 221 p.n.e.
Moneta Kangxi Tongbao z okresu dynastii Qing 1644-1911 n.e.
Źródło: https://www.rom.on.ca/en/collections-research/research/world-culture/chinese-coins
Era papieru
Na następny przełom w dziedzinie środków płatniczych ludzkość musiała czekać niemal dwa tysiąclecia.
Historia papierowych banknotów, bo o nich mowa, rozpoczęła się w XI wiecznych Chinach. Były one wykorzystywane obok tradycyjnych monet. W czasach panowania dynastii Song, wprowadzono pierwsze banknoty zwane „jiaozi”. Papierowe pieniądze były emitowane przez sklepy depozytowe, które otrzymały monopol na ich wydawanie. Z upływem czasu co raz niższe nominały jiazoi stawały się co raz bardziej popularne. Wraz ze wzrostem popularności banknotów, pojawiało się coraz więcej nielegalnych producentów zalewających rynek podribionymi jiaozi. Doprowadziło to do niepożądanie wysokiej inflacji i po wielu denominacjach, ostatecznie jiaozi zostało zastąpione w 1256 roku przez podobne banknoty zwane “haozi”.
XIII-wieczny banknot jiaozi.
Źródło: https://www.historyofinformation.com/detail.php?id=201
W Europie papierowe pieniądze stały się znane dzięki relacjom podróżników, takich jak Marco Polo i Wilhelm z Rubruk, w XIII wieku. Opisywali oni system papierowych pieniędzy w Chinach za czasów dynastii Yuan. Jednak na wprowadzenia takiej formy środka płatniczego Europejczycy musieli czekać jeszcze niemal 500 lat
Pionierskim krajem, który zapoczątkował rozwój nowoczesnych banknotów, była Holandia. W 1609 roku największy bank w ówczesnej Holandii, Amsterdam Exchange Bank, wprowadził banknoty, których wartość opierała się na zaufaniu do banku, który gwarantował możliwość wymiany na złoto.
W XVII wieku Bank Szwecji również wyemitował papierowe banknoty zwane Riksdalerami. Ich wartość, podobnie jak w przypadku holenderskich odpowiedników, oparta była na obietnicy wypłaty równowartości banknotu w złocie. Szwedzkie banknoty cieszyły się popularnością, ponieważ były łatwiejsze do przenoszenia niż duże, ciężkie monety. Niestety Bank Sztokholmski emitował banknoty bez odpowiedniego zabezpieczenia w złocie, co poskutkowało zamknięciem działalności Banku Sztokholmskiego i przejęcie go przez rząd Szwecji.
Po przejęciu poprzedniego emitenta rząd Szwecji kontynuował emisję banknotów poprzez założony w 1668 roku Sveriges Riksbank – centralny bank Szwecji. W ten sposób riksdolar stał się pierwszym w historii banknotem państwowym. Banknoty były opisywane ręcznie, z podaniem daty i roku, i były używane przez podróżnych i kupców. Miały one różne nominały, ale ich rozmiar był taki sam dla każdego nominału. Aby zapobiec fałszerstwom, Riksbank samodzielnie produkował papier do banknotów. Co ciekawe, Sveriges Riksbank jest najstarszym bankiem centralnym na świecie.
W XVIII i XIX wieku wiele europejskich państw, idąc śladem Szwecji, zaczęło wprowadzać własne banknoty państwowe. Te banknoty były emitowane przez banki centralne i miały silniejsze gwarancje i zaufanie, niż wcześniejsze banknoty wydawane przez banki prywatne.
Jeden Riksdaler z 1794 roku
Źródło: https://www.banknoteworld.com/blog/banknotes-in-sweden-a-brief-history/
Waluty przyszłości?
Ostatnimi czasy co raz głośniej jest o CBDC – cyfrowych walutach mających zastąpić tradycyjne, fizyczne waluty. Gdy słyszymy o cyfrowej wersji pieniądza, od razu na myśl przychodzą nam kryptowaluty. Jest jednak inne rozwiązanie, mocno różniące się już u podstaw. Kryptowaluty są oparte na technologii ,,blockchain”, tymczasem waluty cyfrowe mogą być na niej oparte, choć wcale nie muszą. Wszystko zależy tu od tego, jaką strategię postanowią obrać poszczególne banki centralne. Finalnie może być to jedynie zapis księgowy na rachunku, na specjalnie założonej platformie zarządzanej przez bank centralny. Takowa platforma przetwarzałaby transakcje i łączyłaby pośrednio lub bezpośrednio osoby, które płacą elektronicznym pieniądzem.
Temat CBDC jest niezwykle ciekawy i skomplikowany, dlatego powstał o nim osobny artykuł na stronie Profit Journal. Jeśli chciałbyś dowiedzieć się więcej na temat tego czym jest CBDC, dlaczego banki centralne są zainteresowane rozwojem tej technologii i czy stanowi to zagrożenie dla naszej wolności, zachęcam do zapoznania się z artykułem Mikołaja Terknera CBDC – czyli o elektronicznym pieniądzu, który wzbudza niepokój.
Dla Ciebie
O nas
© Copyright profit-journal.pl - All rights reserved – Privacy Policy
